Η Διεύθυνση Ανάπτυξης, Περιφερειακής Οικονομίας και Εξωστρέφειας (ΔΑΠΟΕ) ολοκλήρωσε την ετήσια Έκθεση παρακολούθησης, έτους 2023, για τη Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης της Περιφέρειας Κρήτης (RIS3CRETE). Στην έκθεση παρουσιάζεται η πορεία υλοποίησης των έργων που εντάχθηκαν και χρηματοδοτήθηκαν από τις σχετικές προσκλήσεις χρηματοδότησης της RIS3CRETE.
H Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS3CRETE) στοχεύει στη δημιουργία σαφών, σταθερών και προβλέψιμων συνθηκών για καινοτόμες επενδύσεις, ιδιαίτερα στους τομείς όπου η Κρήτη διαθέτει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Βασικός στόχος είναι η προσέγγιση των επιχειρηματικών και ερευνητικών φορέων, της κοινωνίας και των πολιτών, προκειμένου με τη διαδικασία της επιχειρηματικής ανακάλυψης, να διασφαλιστεί ένας ορθολογικότερος σχεδιασμός της ανάπτυξης της Περιφερειακής Οικονομίας.
Ειδικότερα, η RIS3 της Περιφέρειας Κρήτης, κατά την Προγραμματική Περίοδο 2014 – 2020, επικεντρώθηκε στην πολιτική υποστήριξη και τις επενδύσεις στο Τουρισμό – Πολιτισμό, στην Αγροδιατροφή, στο Περιβάλλον – Ενέργεια και την Γνώση. Ενίσχυσε τα ισχυρά σημεία και συγκριτικά πλεονεκτήματα της Περιφέρειας, αξιοποιώντας τις υφιστάμενες επενδύσεις με έμφαση στη δημιουργία προστιθέμενης αξίας και εξωστρέφειας.
Διαδικασία Επιχειρηματικής Ανακάλυψης – μια bottom–up διαδικασία
Η Διαδικασία Επιχειρηματικής Ανακάλυψης, που πραγματοποίησε η ΔΑΠΟΕ την περίοδο 2014-2020, για τα τέσσερα συμπλέγματα/προτεραιότητες, οργανώθηκε σε επίπεδο επιμέρους κλάδου/τομέα, με επιτάχυνση των επεξεργασιών και των διαβουλεύσεων. Στη σχετική διαδικασία συμμετείχαν επιμελητήρια, κλαδικοί φορείς επιχειρηματικότητας, επιχειρήσεις, ερευνητικοί φορείς και επιμέρους εμπειρογνώμονες.
Η διαδικασία επιχειρηματικής ανακάλυψης ξεκίνησε από το πολιτιστικό – τουριστικό σύμπλεγμα στο οποίο εδράζονται και πιλοτικές εμπροσθοβαρείς δράσεις και επεκτάθηκε στους υπόλοιπους τομείς συγκροτώντας στην πορεία και τις αντίστοιχες πλατφόρμες όπως προβλέπονται από το σύστημα διακυβέρνησης. Η Περιφέρεια Κρήτης σχεδίασε και εφάρμοσε μια μεθοδολογία υλοποίησης της επιχειρηματικής ανακάλυψης που περιγράφεται σε οκτώ διακριτά στάδια:
Εικόνα 1: Μεθοδολογία υλοποίησης της επιχειρηματικής ανακάλυψης της Περιφέρειας Κρήτης
Αναλυτικές πληροφορίες για τη Διαδικασία Επιχειρηματικής Ανακάλυψης που υλοποίησε η ΔΑΠΟΕ (τότε ΔΙΑΠ) βρίσκονται στους σχετικούς συνδέσμους της RIS3Crete (https://ris3.crete.gov.gr) και του Παρατηρητηρίου Καινοτόμου Επιχειρηματικότητας – ΙΒΟ (https://ibo.crete.gov.gr/).
Υλοποίηση δράσεων RIS3CRETE
Με την ολοκλήρωση της Διαδικασίας Επιχειρηματικής Ανακάλυψης η ΔΑΠΟΕ επεξεργάστηκε τα αποτελέσματα των διαβουλεύσεων, παρουσίασε την εισήγηση της στο Περιφερειακό Συμβούλιο Έρευνας και Καινοτομίας (ΠΣΕΚ-Κ), και μετά από τη θετική γνωμοδότηση του, προώθησε τα συμπεράσματα στην ΕΥΔ ΕΠ «ΚΡΗΤΗ» 2014-2020 , για την έκδοση των προσκλήσεων της RIS3Crete.
Οι προσκλήσεις που προέκυψαν από το ΕΠ «ΚΡΗΤΗ» 2014 – 2020 , με στόχο την κάλυψη των αναγκών των εμπλεκόμενων φορέων του οικοσυστήματος καινοτομίας της Κρήτης όπως αυτές αποτυπώθηκαν μέσω της bottom up διαδικασίας της Επιχειρηματικής Ανακάλυψης, αφορούσαν τις παρακάτω δράσεις:
- Δράση 1b.1: Έργα επίδειξης πειραματικής ανάπτυξης που προωθούν την έρευνα και καινοτομία σε τομείς της RIS3Crete.
- Δράση 1b.2: Συμπράξεις επιχειρήσεων με Οργανισμούς Έρευνας και Διάδοσης Γνώσεων σε τομείς της RIS3Crete.
- Δράση 1b.3: Έρευνα και ανάπτυξη από ΜΜΕ σε τομείς της RIS3Crete.
- Δράση 4f.1: Συμπράξεις Επιχειρήσεων με Οργανισμούς Έρευνας και Διάδοσης Γνώσεων για την προώθηση τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Οι παραπάνω δράσεις υπάγονται στον Θεματικό Στόχο 1 «Ενίσχυση της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας» και ειδικότερα στον Ειδικό Στόχο 1. «Αύξηση της συμμετοχής των ιδιωτικών επιχειρήσεων σε δραστηριότητες ΕΤΑΚ στους τομείς προτεραιότητας της στρατηγικής «Έξυπνης Εξειδίκευσης»» του ΠΕΠ Κρήτης 2014 – 2020.
Ο συνολικός προϋπολογισμός της επιλέξιμης δημόσιας δαπάνης για το σύνολο των εγκεκριμένων προτάσεων στις παραπάνω δράσεις, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης, ανέρχεται σε 9.707.889,52€.
Σε ό,τι αφορά την δράση 1b.1 εγκρίθηκαν και εντάχθηκαν συνολικά δέκα (10) προτάσεις συνολικού προϋπολογισμού επιλέξιμης δημόσιας δαπάνης 2.082.700,52€. Η συνολική υλοποίηση των προτάσεων (σε οικονομικό αντικείμενο) διαμορφώθηκε στα 2.009.055,41€. Οι εν λόγω προτάσεις είναι πιλοτικού χαρακτήρα, αφορούσαν σε Ερευνητικά και Ακαδημαϊκά Ιδρύματα και υπάγονται συνολικά στον τομέα εξειδίκευσης της Γνώσης και εξειδικεύονται περαιτέρω σε τομείς της RIS ανάλογα την κατεύθυνση (βλ. σχετική ενότητα).
Στην δράση 1b.2 εγκρίθηκαν και εντάχθηκαν συνολικά δεκαοκτώ (18) προτάσεις συνολικού προϋπολογισμού επιλέξιμης δημόσιας δαπάνης 7.266.299,29€ και η συνολική υλοποίηση του οικονομικού αντικειμένου των προτάσεων ανήλθε σε 2.725.136,89€. Η ιδιωτική συμμετοχή στην εν λόγω δράση διαμορφώθηκε συνολικά στα 1.230.561,10€. Σε ό,τι αφορά τους τομείς εξειδίκευσης της RIS3 από τα 18 έργα το 50% (ήτοι 9) υπάγονται στον τομέα της Αγροδιατροφής, ακολουθεί ο τομέας Τουρισμός – Πολιτισμός με τέσσερα (4) έργα, τρία (3) έργα στον τομέα Περιβάλλον – Ενέργεια και δύο (2) στον τομέα Γνώση.
Στην δράση 1b.3 εγκρίθηκαν και εντάχθηκαν συνολικά δύο (2) προτάσεις συνολικού προϋπολογισμού δημόσιας δαπάνης 310.709,71€ με συνολική υλοποίηση οικονομικού αντικειμένου 121.369,46€ και συνολική ιδιωτική συμμετοχή 78.364,94€, οι οποίες υπάγονται αντίστοιχα στους τομείς εξειδίκευσης Τουρισμός – Πολιτισμός και Αγροδιατροφή.
Τέλος, στην δράση 4f.1 εγκρίθηκε και εντάχθηκε μία (1) πρόταση συνολικού προϋπολογισμού δημόσιας δαπάνης 48.180,00€ με συνολική υλοποίηση οικονομικού αντικειμένου 20.521,95€ και συνολική ιδιωτική συμμετοχή 13.820,00€ στον τομέα Περιβάλλον – Ενέργεια.
Στις ενταγμένες προτάσεις των παραπάνω δράσεων συμμετείχαν Ερευνητικά και Ακαδημαϊκά Ιδρύματα σε συμπράξεις με επιχειρήσεις ή συμπράξεις αποκλειστικά μεταξύ επιχειρήσεων.
Εικόνα 2: Κατανομή έργων ανά τομέα Έξυπνης Εξειδίκευσης
Δράσεις ανά Τομέα Έξυπνης Εξειδίκευσης
Όπως ήδη αναφέρθηκε, οι δράσεις που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο της RIS3CRETE υπάγονται στους τέσσερις τομείς της RIS3CRETE, Τουρισμός – Πολιτισμός, Αγροδιατροφή, Περιβάλλον – Ενέργεια και Γνώση.
Σύμφωνα με τα στοιχεία των φορέων που υλοποίησαν δράσεις η κατανομή της επιλέξιμης δημόσιας δαπάνης στους τέσσερις τομείς αποτυπώνεται στο παρακάτω διάγραμμα:
Εικόνα 3: Επιλέξιμη Δημόσια Δαπάνη ανά τομέα RIS3CRETE
Ο τομέας που συγκεντρώνει τον μεγαλύτερο προϋπολογισμό είναι η Αγροδιατροφή με προϋπολογισμό περίπου 1,5 εκ. ευρώ και ακολουθούν Τουρισμός – Πολιτισμός, Περιβάλλον – Ενέργεια και Γνώση. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο τομέας της Γνώσης περιλαμβάνει περαιτέρω προϋπολογισμό της τάξης των 2,1 εκ. ευρώ και αφορά στην ειδική πρόσκληση προς τους φορείς γνώσης για την δράση «1b.1: Έργα επίδειξης πειραματικής ανάπτυξης που προωθούν την έρευνα και καινοτομία σε τομείς της RIS3Crete», τα στοιχεία της οποίας αναλύονται στην επόμενη ενότητα.
Πιλοτική δράση: «Έργα επίδειξης πειραματικής ανάπτυξης που προωθούν την έρευνα και καινοτομία σε τομείς της RIS3Crete»
Εξειδικεύοντας την πιλοτική δράση, όπου κλήθηκαν αποκλειστικά Ερευνητικά και Ακαδημαϊκά Ιδρύματα να καταθέσουν προτάσεις, υπαγόμενες στον τομέα εξειδίκευσης της Γνώσης, από την περαιτέρω ανάλυση προέκυψε ότι συνολικά από τις δέκα (10) προτάσεις οι περισσότερες (4) αφορούν και πάλι τον τομέα εξειδίκευσης της Γνώσης ενώ ακολουθούν, με ισόποσες προτάσεις (3), Αγροδιατροφή και Τουρισμός – Πολιτισμός .
Στις εν λόγω προτάσεις καταγράφεται ένα υψηλό ποσοστό απορρόφησης, της τάξης του 97%, συμμετείχαν οι πλειονότητα των Ερευνητικών και Ακαδημαϊκών Ιδρυμάτων της Περιφέρειας και ειδικότερα, το Πανεπιστήμιο Κρήτης με δύο προτάσεις, το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας με τρείς προτάσεις, ο Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός με δύο προτάσεις και τέλος το Πολυτεχνείο Κρήτης, το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών και το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο με μία πρόταση έκαστο.
Στην Εικ. 4 αποτυπώνεται η περαιτέρω εξειδίκευση ανά τομέα της Έξυπνης Εξειδίκευσης.
Εικόνα 4: Αριθμός προτάσεων στην πιλοτική δράση για τους φορείς της Έρευνας
Συμπράξεις στους Τομείς Εξειδίκευσης
Η διαδικασία της Επιχειρηματικής Ανακάλυψης στοχεύει αφενός στον βέλτιστο προσδιορισμό της στοχοθεσίας των προσκλήσεων, προκειμένου να ανταποκρίνονται στο μέγιστο δυνατό στα χαρακτηριστικά του οικοσυστήματος της Περιφέρειας Κρήτης, αφετέρου στην προώθηση των συνεργειών – συνεργασιών μεταξύ φορέων της γνώσης (Ερευνητικά και Ακαδημαϊκά Ιδρύματα) και στις επιχειρήσεις που στοχεύουν στην ανάπτυξη καινοτομιών.
Έτσι, οι παραπάνω προσκλήσεις σχεδιάστηκαν στην λογική προώθησης συνεργατικών σχημάτων μεταξύ φορέων γνώσης και επιχειρήσεων δημιουργώντας συμπράξεις καινοτόμου επιχειρηματικού χαρακτήρα.
Από το σύνολο των προτάσεων που εγκρίθηκαν προς υλοποίηση οι δεκαεννέα (19) από τις είκοσι μία (21) ήταν συνεργατικά σχήματα μεταξύ Ερευνητικών και Ακαδημαϊκών Ιδρυμάτων και επιχειρήσεων, ενώ οι δύο (2) αφορούσαν σε συμπράξεις μεταξύ επιχειρήσεων.
Τα ποσοστά των συνεργατικών σχημάτων ανά τομέα εξειδίκευσης παρουσιάζονται στην Εικ. 5, με τον τομέα της Αγροδιατροφής να συγκεντρώνει το υψηλότερο ποσοστό και να ακολουθούν οι τομείς του Περιβάλλοντος – Ενέργεια και Τουρισμός – Πολιτισμός με ισόποσο ποσοστό, ενώ ο τομέας της Γνώσης συγκεντρώνει τις λιγότερες προτάσεις.
Εικ. 5 Ποσοστά Συμπράξεων φορέων Γνώσης με επιχειρήσεις
Παρατηρητήριο Καινοτόμου Επιχειρηματικότητας Περιφέρειας Κρήτης
Η Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης της Περιφέρειας Κρήτης έχει θέσει ως στρατηγικό στόχο την προώθηση και ανάδειξη του οικοσυστήματος καινοτομίας, τόσο σε Ακαδημαϊκό – Ερευνητικό επίπεδο όσο και σε επιχειρηματικό, σχεδιάζοντας προσκλήσεις οι οποίες θα καλύπτουν στο μέγιστο δυνατό τις ανάγκες του οικοσυστήματος καινοτομίας, καθώς και θα προωθούν τις συνέργειες μεταξύ φορέων της γνώσης και της επιχειρηματικότητας με άξονα την καινοτομία.
Τα παραπάνω επιτεύχθηκαν σημαντικά με την διαδικασία της Επιχειρηματικής Ανακάλυψης όπου όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς στην καινοτομία είχαν την δυνατότητα να εμπλακούν στον σχεδιασμό των δράσεων της RIS3CRETE και να συμβάλουν δυναμικά στις κατευθύνσεις των Προσκλήσεων χρηματοδότησης που παρουσιάστηκαν παραπάνω.
Όμως, η Διαδικασία της Επιχειρηματικής Ανακάλυψης ανέδειξε και την ανάγκη δημιουργίας μίας μόνιμης δομής στην Περιφέρεια Κρήτης η οποία θα έχει σαν βασικό σκοπό την υποστήριξη και προώθηση των αναγκών του οικοσυστήματος καινοτομίας.
Σε αυτή την λογική δημιουργήθηκε το Παρατηρητήριο Καινοτόμου Επιχειρηματικότητας (Innovation Business Observatory – ibo) ρόλος του οποίου είναι η καταγραφή του οικοσυστήματος καινοτομίας της Περιφέρειας και η δημιουργία συνεργατικών σχημάτων μεταξύ φορέων, ιδιωτικών και δημόσιων, που στοχεύουν στην καινοτόμο επιχειρηματικότητα.
Η υλοποίηση της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης και η λειτουργία του Παρατηρητηρίου είναι άρρηκτα συνδεδεμένες, καθώς το Παρατηρητήριο είναι ο μηχανισμός υλοποίησης της Στρατηγικής αλλά και η δομή όπου απεικονίζεται το οικοσύστημα της καινοτομίας. Στα ενεργά και επικαιροποιημένα Μητρώα που διατηρούνται στο Παρατηρητήριο έχουν καταγραφεί οι επιχειρήσεις του οικοσυστήματος επιχειρηματικότητας όπου συμπεριλαμβάνονται οι επιχειρήσεις που έχουν υλοποιήσει τα καινοτόμα έργα που αναφέρθηκαν παραπάνω (βλ. https://ibo.crete.gov.gr/companies-registry/ ), καθώς και εργαστήρια Ερευνητικών και Ακαδημαϊκών Ιδρυμάτων (βλ. https://ibo.crete.gov.gr/research/ ). Επιπλέον, μέσα από την διαδικτυακή πύλη του Παρατηρηρίου παρουσιάζονται καινοτόμες πρακτικές επιχειρήσεων (Innovation Stories – βλ. https://ibo.crete.gov.gr/category/innovation-stories/ ) με στόχο την ανάδειξη και παρουσίαση, στο ευρύ κοινό, επιχειρηματικών καινοτομιών και την εφαρμογή τους σε ποικίλους τομείς.
Παρέχεται ακόμα προς τις υφιστάμενες και εν δυνάμει επιχειρήσεις η δυνατότητα καθοδήγησης (Mentoring – Coaching) για θέματα καινοτομίας μέσω του Μητρώου Μεντόρων Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας Περιφέρειας Κρήτης (βλ. https://ibo.crete.gov.gr/mentors-registry/ ) σκοπός του οποίου είναι η παροχή καθοδήγησης σε όλους τους επιχειρηματίες, υφιστάμενους και εν δυνάμει, για θέματα καινοτόμου επιχειρηματικότητας.
Τέλος, το Παρατηρητήριο προσφέρει πλήρη ενημέρωση για θέματα χρηματοδοτικών εργαλείων (βλ. https://ibo.crete.gov.gr/calls/ ) με την χρήση ειδικών φίλτρων ώστε ο κάθε επισκέπτης να εντοπίζει με ακρίβεια προσκλήσεις του ενδιαφέροντος του.
Περισσότερες πληροφορίες για τις δράσεις του Παρατηρητηρίου θα βρείτε εδώ https://ibo.crete.gov.gr/ .
