Σχεδιασμός Δράσεων Επιχειρηματικότητας στον Τομέα της Κυκλικής Οικονομίας στην προγραμματική περίοδο 2021-2027

Σκοπός – Πεδίο Εφαρμογής

Η ανάπτυξη του απαραίτητου γνωσιακού υποβάθρου με απώτερο στόχο, την προώθηση δράσεων κυκλικής οικονομίας με αποδέκτες τις επιχειρήσεις που εντάσσονται στους βασικότερους παραγωγικούς τομείς της Περιφέρειας Κρήτης και οι οποίοι αφορούν:

• στον κλάδο αγροδιατροφής με έμφαση στις βιομηχανίες μεταποίησης τροφίμων και ποτών, αλλά και στις κατάντη αυτών επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο χονδρικό και λιανικό εμπόριο προϊόντων αγροδιατροφής και
• στους κλάδους τουρισμού – εστίασης καθώς επίσης και σε λοιπούς κλάδους που διασυνδέονται με την ευρύτερη έννοια παροχής του «τουριστικού προϊόντος».

Σημειώνεται ότι, οι εν λόγω κλάδοι καλύπτουν σωρευτικά περίπου το 45% του ΑΕΠ της νήσου και πλέον του 50% του αριθμού απασχολούμενων[1].

Αντικείμενο

Η υλοποίηση προπαρασκευαστικών δράσεων για τη διαμόρφωση προσκλήσεων προς τις επιχειρήσεις των κλάδων ενδιαφέροντος, έτσι ώστε αυτές να υποβάλλουν αιτήσεις ενίσχυσης με στόχο τη χρηματοδότηση, προώθηση και ενδυνάμωση δράσεων κυκλικής οικονομίας. Απώτερος στόχος των προσκλήσεων αυτών είναι η βαθμιαία μετάβαση σε ένα νέο, καινοτόμο, περιβαλλοντικά φιλικότερο και κυρίως, τεχνοοικονομικά βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο, εναρμονισμένο με τις σύγχρονες ανάγκες και απαιτήσεις του επιχειρηματικού περιβάλλοντος της Κρήτης, το οποίο θα υποστηρίζεται σε πραγματικό χρόνο από την ΕΥΔ ΠΕΠ Περιφέρειας Κρήτης.

Μεθοδολογία Υλοποίησης

Η διάρθρωση της δράσης επιμερίζεται σε δύο φάσεις με τέσσερις (4) διακριτές δράσεις έκαστη, οι οποίες με βάση τη χρονική αλληλουχία που υλοποιήθηκαν, περιλαμβάνουν:

• Α’ Φάση: Διαμόρφωση Αξόνων Προώθησης Δράσεων Κυκλικής Οικονομίας και ειδικότερα:
• Α.1: Χαρτογράφηση Υφισταμένων Δράσεων Κυκλικής Οικονομίας,
• Α.2: Προσδιορισμός Αξόνων Προώθησης Δράσεων Κυκλικής Οικονομίας με Βάση το Υφιστάμενο Θεσμικό Περιβάλλον σε Ευρωπαϊκό, Εθνικό και Περιφερειακό Επίπεδο,
• Α.3: Διασύνδεση Αξόνων Προτεραιότητας με Στρατηγικά Σχέδια και Πολιτικές σε Ευρωπαϊκό, Εθνικό και Περιφερειακό Επίπεδο και
• Α.4: Ανάλυση SWOT (πλεονεκτήματα, μειονεκτήματα, ευκαιρίες μετάβασης και περιορισμοί κλάδων ενδιαφέροντος)
• Β’ Φάση: Διαμόρφωση Κατευθύνσεων για Ανάπτυξη Προσκλήσεων Ενίσχυσης Επιχειρήσεων και ειδικότερα:
• Β.1: Διαβούλευση με Φορείς Εκπροσώπησης Επιχειρήσεων και Λοιπούς Εμπλεκόμενους,
• Β.2: Καταγραφή Θεσμικών και Επιχειρησιακών Κενών Μετάβασης σε Κυκλικά Μοντέλα Επιχειρηματικότητας,
• Β.3: Ανάλυση Λειτουργικών Διαδικασιών Επιχειρήσεων που Υποστηρίζουν Δράσεις Κυκλικής Οικονομίας και
• Β.4: Κατευθύνσεις και Προσχέδιο Πρόσκλησης Αιτήσεων Ενίσχυσης Επιχειρήσεων

Στην παρούσα φάση (Οκτώβριος 2022), έχει ολοκληρωθεί η υλοποίηση της Α’ Φάσης και  έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία διαβούλευσης / επιχειρηματικής ανακάλυψης μέσω του Παρατηρητηρίου Καινοτόμου Επιχειρηματικότητας της Διεύθυνση Περιφερειακής Οικονομίας & Εξωστρέφειας (ΔΑΠΟΕ) σε συνεργασία με την Ομάδα Εργασίας της Περιφέρειας Κρήτης.

Απολογισμός Α’ Φάσης

Η Α’ Φάση του έργου ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο 2022 με κυριότερες δράσεις i) την πρωτογενή έρευνα για την ανάλυση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος ως προς την εφαρμογή δράσεων κυκλικής οικονομίας και ii) τη διαμόρφωση αξόνων προτεραιότητας για την προώθηση δράσεων κυκλικής οικονομίας στην Περιφέρεια.

Αναλυτικότερα, ως αντικείμενο της Δράσης Α.1, η ανάλυση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος πραγματοποιήθηκε μέσω ερωτηματολογίων με αποδέκτες εκπροσώπους επιχειρήσεων των κλάδων ενδιαφέροντος.

Ως γνωσιακό υπόβαθρο για τη διαμόρφωση των ερωτηματολογίων αξιοποιήθηκαν και τα πεπραγμένα του έργου «REPLACE Interreg EU– Regional Policy Actions for Circular Economy – Περιφερειακές Δράσεις Πολιτικής για την Κυκλική Οικονομία», στο οποίο συμμετέχει ως εταίρος η Περιφέρεια Κρήτης.

Συγκεκριμένα, προκειμένου για τον κλάδο αγροδιατροφής, τα κυριότερα ευρήματα της σχετικής έρευνας κατέγραψαν ότι:

• Υφίστανται αναδυόμενες αλυσίδες αξίας για απόβλητα, υποπροϊόντα ή/και υπολείμματα βιολογικής βάσης.
• Η εξοικονόμηση ενέργειας συνιστά βασικό παράγοντα κυκλικής μετάβασης έναντι της προμήθειας εξοπλισμού αξιοποίησης αποβλήτων ή ακόμη περισσότερο, της προμήθειας κυκλικών πρώτων υλών.
• Οι βιομηχανίες μεταποίησης τροφίμων και ποτών έχουν συναλλαγές με όλο το φάσμα του κλάδου αγροδιατροφής, από τον πρωτογενή τομέα έως τους πολίτες – τελικούς καταναλωτές.
• Η μετάβαση στην κυκλικότητα μεταξύ πρωτογενούς και δευτερογενούς παραγωγής έχει μεγαλύτερη δυναμική για τις περιπτώσεις όπου, επιχειρήσεις που λειτουργούν βιομηχανίες μεταποίησης τροφίμων και ποτών είναι ταυτόχρονα και γεωργοί – καλλιεργητές ή/και κτηνοτρόφοι των πρώτων υλών – πρωτογενών προϊόντων.
• 2 στις 3 επιχειρήσεις (εκ των συμμετεχόντων) είτε υλοποιούν οι ίδιες, είτε συμμετέχουν σε συμβιωτικές δράσεις κυκλικής οικονομίας (ανεξάρτητα από το εάν το γνωρίζουν ή/και από το εάν οι δράσεις αυτές κεφαλαιοποιούνται).

Αντιστοίχως, προκειμένου για τους κλάδους τουρισμού – εστίασης, τα κυριότερα ευρήματα της σχετικής έρευνας κατέγραψαν ότι:

• Υφίσταται ενδιαφέρον επένδυσης σε αλυσίδες αξίας που σχετίζονται είτε με δομικά υλικά, είτε με τεχνολογίες όπου, εκτός από το χαρακτηρισμό τους ως περιβαλλοντικά φιλικές συνδυάζονται με τις αρχές της κυκλικότητας.
• Η έννοια της κυκλικότητας στον τουρισμό και στην εστίαση, περιλαμβάνει ένα ευρύτερο σύνολο υπό την έννοια των υποδομών, εξοπλισμού και προϊόντων που απαιτούνται για την παροχή μιας υπηρεσίας προς τους καταναλωτές – επισκέπτες.
• Υφίσταται μια σχετικά παγιωμένη «κουλτούρα» από 1 στις 2 επιχειρήσεις (εκ των συμμετεχόντων) που περιλαμβάνει εφαρμογή δράσεων πρόληψης υπό την έννοια δωρεάς τροφίμων προς εξυπηρέτηση σκοπών αλληλεγγύης ή/και λειτουργικών οικοσκευών προς επαναχρησιμοποίηση από τρίτους.
• Υπάρχει έντονη ανάγκη των επιχειρήσεων για εφαρμογή πρακτικών εξοικονόμησης ενέργειας, είτε με παθητικές παρεμβάσεις σε υφιστάμενες κτιριακές υποδομές, είτε μέσω τεχνολογικών λύσεων.
• Καταγράφηκε η ανάγκη για αναδυόμενη αλυσίδα αξίας ως προς το πώς το «τουριστικό προϊόν» μπορεί να εντάξει την προβολή των δράσεων κυκλικότητας με σκοπό το επιχειρηματικό όφελος.

Τα εν λόγω σχετικά ευρήματα πλαισίωσαν και τον προκαταρκτικό προσδιορισμό των πλεονεκτημάτων, μειονεκτημάτων, ευκαιριών μετάβασης και περιορισμών ως προς την υιοθέτηση δράσεων κυκλικότητας των κλάδων ενδιαφέροντος (ως αντικείμενο της Δράσης Α.4).

Εν συνεχεία, βάσει των συμπερασμάτων της πρωτογενούς έρευνας και λαμβάνοντας υπόψη το πλέον πρόσφατο θεσμικό περιβάλλον σχετικά με το πλήρες φάσμα εφαρμογής δράσεων κυκλικής οικονομίας, όπως αυτό αναλύθηκε σε Ευρωπαϊκό, Εθνικό και Περιφερειακό επίπεδο, διαμορφώθηκε ένα πλαίσιο προτεινόμενων αξόνων για την προώθηση δράσεων κυκλικής οικονομίας στην Περιφέρεια Κρήτης, το οποίο, με βάση κάθε κλάδο ενδιαφέροντος διαρθρώθηκε ως εξής (ως αντικείμενο της Δράσης Α.2):

Κλάδος Αγροδιατροφής

• 1^ος Άξονας: Συμβιωτικά Δίκτυα Πρωτογενούς & Δευτερογενούς Παραγωγής Προϊόντων Αγροδιατροφής ή/και Άλλων Προϊόντων,
• 2^ος Άξονας: Οικονομία Τεχνολογικού Διαμοιρασμού,
• 3^ος Άξονας: Τεχνολογίες ‘Αιχμής’ Παραγωγής Πρώτων Υλών Υψηλής Προστιθέμενης Αξίας και
• 4^ος Άξονας: Βιομηχανική Συμβίωση.

Κλάδοι Τουρισμού – Εστίασης

• 1^ος Άξονας: Πράσινα & Κυκλικά Συστήματα Παθητικής Εξοικονόμησης Ενέργειας,
• 2^ος Άξονας: Εξοπλισμός από Δευτερογενείς Πρώτες Ύλες,
• 3^ος Άξονας: Κυκλικός Τουρισμός και
• 4^ος Άξονας: Δικτύωση Δράσεων Πρόληψης.

Παράλληλα, προς διασφάλιση της εναρμόνισης των εν λόγω αξόνων προώθησης δράσεων κυκλικής οικονομίας με τις πλέον πρόσφατες πολιτικές σε Ευρωπαϊκό, Εθνικό και Περιφερειακό επίπεδο, διαμορφώθηκε και ένας κατάλογος διασύνδεσης των εν λόγω αξόνων προώθησης δράσεων κυκλικής οικονομίας, με τα αντίστοιχα στρατηγικά σχέδια δράσης (ως αντικείμενο της Δράσης Α.3).