Ο Πολιτιστικός Οργανισμός Androidus – Αργαστήρι γεννήθηκε στο ορεινό τοπίο των Ανωγείων και του Ψηλορείτη, πάνω στη φιλοσοφία αξιοποίησης του πολιτιστικού αποθέματος και της ζώσας κληρονομιάς του τόπου. Η φιλοσοφία του οργανισμού εμπνέεται απο τη συμμετοχή και τη συνέργεια, τις διαφορετικές προσεγγίσεις στη γνώση, την έρευνα και το βίωμα καθώς και τις δημιουργικές ζυμώσεις ανάμεσα στην τέχνη και την τεχνολογία, την κοινωνική καινοτομία και τη ζώσα παράδοση.
Ο οργανισμός αποτελεί τον καρπό της κοινής σύμπραξης δύο φορέων της οικονομίας των δημιουργών: της ΑΜΚΕ Androidus και της ΚΟΙΝΣΕΠ Αργαστήρι Πολιτισμού Καινοτομίας Έρευνας. Μαζί συγκροτούν ένα ενεργό δίκτυο πολιτισμού, εγγεγραμμένο φορέα του Υπουργείου Πολιτισμού, που αξιοποιεί τις τεχνολογίες αιχμής και την πολιτιστική δημιουργικότητα ως μέσα συλλογικής μνήμης, κοινοτικής αφήγησης και καινοτομίας, από το τοπικό σύνορο μέχρι το ψηφιακό απεριόριστο.
Η καινοτομία
O Πολιτιστικός Οργανισμός Androidus – Αργαστήρι αναπτύσσει ένα καινοτόμο, υβριδικό μοντέλο πολιτιστικής διαχείρισης και δημιουργίας, το οποίο συνδυάζει τη διεπιστημονική έρευνα, τις ψηφιακές τεχνολογίες και την καλλιτεχνική παραγωγή, με έμφαση στην τοπική γνώση, τη βιωμένη εμπειρία και τη συλλογική μνήμη.
Η καινοτομία έγκειται στον τρόπο με τον οποίο ενσωματώνονται οι νέες τεχνολογίες (VR, AR, MR), η προφορική ιστορία και οι μορφές πολιτιστικής τεκμηρίωσης σε ένα σύστημα ανοιχτό, συμμετοχικό και ζωντανό, που ενδυναμώνει τις κοινότητες της υπαίθρου και δημιουργεί πολιτιστικά προϊόντα υψηλής κοινωνικής και πολιτιστικής αξίας.
Η εφαρμογή αυτής της καινοτομίας υλοποιείται μέσα από:
- Ψηφιακά αποθετήρια προφορικής ιστορίας, όπως τα αποθετήρια του Δήμου Μαλεβιζίου και των Ανωγείων, τα οποία λειτουργούν ως συμμετοχικές πλατφόρμες συλλογής, διάχυσης και επανανοηματοδότησης της καθημερινής ζωής, του λαϊκού πολιτισμού και της τοπικής ιστορίας.
- Εφαρμογές επαυξημένης και εικονικής πραγματικότητας, που αποδίδουν το ποιμενικό βίωμα στον Ψηλορείτη, ενισχύοντας τη βιωματική πρόσληψη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω ψηφιακών εμπειριών, όπως τα «Ανώγεια 360°» ή η ενταγμένη στον Εθνικό Κατάλογο Άυλης Κληρονομιάς δράση «Η βοσκική και ο κόσμος του βοσκού».
- Δράσεις πολιτιστικής τεκμηρίωσης και ψηφιοποίησης, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την επεξεργασία και ανάδειξη του Ιστορικού Αρχείου του Δήμου Ανωγείων και το έργο IDAology, το οποίο εστιάζει στην ανασυγκρότηση της υπαίθρου μέσα από την τεκμηρίωση μνήμης, χώρου και ταυτότητας.
- Καλλιτεχνικές και πολιτιστικές παραγωγές σε αρχαιολογικούς χώρους, που μετατρέπουν την πολιτιστική κληρονομιά σε σκηνή σύγχρονης δημιουργίας. Παραδείγματα περιλαμβάνουν τα έργα «Ικεσία», «Μοιρολόγι – Η γιορτή του πένθους», «Περαμάτισμα» και τις δράσεις στους αρχαιολογικούς χώρους του Ιδαίου Άντρου και της Τυλίσου.
- Συνέργειες με φορείς όπως το Υπουργείο Πολιτισμού, η Εθνική Λυρική Σκηνή, πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα, περιφέρειες, καλλιτεχνικά σχήματα και τοπικές κοινότητες, οι οποίες επιτρέπουν τη μετάβαση από τη μελέτη στην πράξη, από το εργαστήριο στην κοινωνία.
- Συνέδρια, θεματικά φόρουμ και ντοκιμαντέρ, όπως το Epimenidis Forum – Η επιστροφή των βουνών, το ντοκιμαντέρ «Νήζα – Ο όρκος των βοσκών» και το διεθνές συνέδριο για τα μιτάτα και τις ξερολιθιές του Ψηλορείτη, τα οποία λειτουργούν ως πεδία ανταλλαγής τεχνογνωσίας και στρατηγικής συνεργασίας.
Μέσα από αυτές τις παρεμβάσεις, ο οργανισμός συμβάλλει στη συγκρότηση ενός σύγχρονου οικοσυστήματος τεχνοπολιτισμού, που θέτει την πολιτιστική δημιουργία στην υπηρεσία της κοινοτικής αναζωογόνησης, της καινοτομίας και της πολιτισμικής δημοκρατίας.
Σε μια εποχή όπου η σχέση πολιτισμού, τεχνολογίας και τοπικότητας επαναπροσδιορίζεται, ο πολιτιστικός οργανισμός Androidus – Αργαστήρι δραστηριοποιείται δυναμικά στο πεδίο της δημιουργικής και κοινωνικής οικονομίας, σχεδιάζοντας και υλοποιώντας δράσεις που ενώνουν την πολιτιστική κληρονομιά με τις δυνατότητες του ψηφιακού πολιτισμού με έμφαση στις κοινότητες της κρητικής γης ως ιδρυτικό μέλος των κοινοτητων ζώσας πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας.
Η δραστηριότητα της ομάδας αναπτύσσεται στις παρακάτω τέσσερις βασικές κατηγορίες:
Ψηφιακές εφαρμογές (υλικού και άυλου) πολιτισμού:
Ο οργανισμός αναπτύσσει εργαλεία εικονικής, επαυξημένης και μικτής πραγματικότητας που επιτρέπουν τη βιωματική πρόσβαση στην πολιτιστική εμπειρία. Μέσα από εφαρμογές και ψηφιακές αφηγήσεις, επανενεργοποιεί μνήμες και πρακτικές που ανήκουν τόσο στο συλλογικό παρελθόν όσο και στις δυνατότητες του μέλλοντος.
Παραμύθια που συνομιλούν με τον αναγνώστη, εικονικές περιηγήσεις στο ορεινό περιβάλλον της Ιδαίας Γης των βοσκών του Ψηλορείτη, ψηφιακές αποτυπώσεις χώρων και μνημείων μέσα από πληροφοριακό υλικό και ιστορικά αρχεία (όπως το ιστορικό αρχείο του Δήμου Ανωγείων) εντάσσονται σε μια μετάβαση διάσωσης από το αναλογικό στο ψηφιακό. Παράλληλα, πλήθος τεχνολογικών προτάσεων για την ανάδειξη τόπων αποτελούν βασικό κομμάτι της δραστηριότητας του οργανισμού από το 2019.
Διαχείριση και διάχυση τοπικού πολιτιστικού αποθέματος:
Ο οργανισμός σχεδιάζει αποθετήρια προφορικής ιστορίας ως δυναμικούς, συμμετοχικούς ιστότοπους καταγραφής και ανταλλαγής ιστοριών καθημερινότητας. Εκεί, η φωνή των ανθρώπων μετατρέπεται σε πολιτιστικό τεκμήριο και η καθημερινή εμπειρία σε ζωντανή πολιτιστική παρακαταθήκη. Τα αποθετήρια, μαζί με εθνογραφικά ντοκιμαντέρ, ηχητικά αρχεία–podcasts και πολιτιστικούς χάρτες, συγκροτούν ένα νέο περιβάλλον πολιτιστικής τεκμηρίωσης, ανοιχτό, προσβάσιμο και αλληλεπιδραστικό, με στόχο τον διαπολιτισμικό διάλογο.
Καταγραφή, τεκμηρίωση και ανάδειξη πολιτιστικής κληρονομιάς:
Χειροτεχνίες όπως η υφαντική, η αγγειοπλαστική και η ξερολιθιά, καθώς και στοιχεία άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της ελληνικής υπαίθρου, όπως η κουλτούρα της βοσκικής και τα μοιρολόγια, δεν θεωρούνται αποκλειστικά κατάλοιπα του παρελθόντος, αλλά εργαλεία πολιτιστικής αναγέννησης των κοινοτήτων που τα διαφυλάττουν. Μέσα από ερευνητικές συμπράξεις, διεπιστημονικά συνέδρια και ημερίδες, επιδιώκεται η συστηματική αναγνώριση και αναβίωσή τους, ενταγμένη σε ένα σύγχρονο δημιουργικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο.
Πολιτιστικές και Καλλιτεχνικές παραγωγές: Ο οργανισμός σχεδιάζει, οργανώνει και φιλοξενεί εκδηλώσεις που αναδεικνύουν ιστορικούς, αρχαιολογικούς χώρους και τοπία πολιτισμικής σημασίας, δίνοντάς τους μια «δεύτερη ζωή» ως ενεργά κύτταρα δράσης και συμμετοχής. Μέσα από παραστάσεις, ψηφιακές παρεμβάσεις και κατά τόπους δημιουργίες, επιδιώκει την ανάδειξη των χώρων αυτών σε σκηνές φιλοξενίας και έκφρασης της σύγχρονης δημιουργίας. Στόχος του οργανισμού είναι να βρεθεί το αδιάσπαστο νήμα που ενώνει το παρελθόν με τις ανάγκες του παρόντος και την ευαισθησία του μέλλοντος.
Οι παραγωγές αυτές υλοποιούνται στο πλαίσιο συνεργασιών με το Υπουργείο Πολιτισμού, την Εθνική Λυρική Σκηνή, πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, περιφέρειες, δήμους, πολιτιστικούς οργανισμούς, καλλιτέχνες και τοπικές κοινότητες. Η σχέση του οργανισμού με την κοινωνία και τις τοπικές κοινότητες παραμένει διαρκής, ενεργή και συμμετοχική — κάθε δράση αποτελεί έναν τρόπο παρουσίασης του έργου τους από τα εργαστήρια στο πεδίο, από την έρευνα και την τεκμηρίωση στην εμπειρία και την εφαρμογή.
Από την έρευνα στην πράξη: η τεχνολογία ως πολιτισμικό εργαλείο
Με πυξίδα τη διεπιστημονική συνεργασία, την εφαρμοσμένη έρευνα και τη συμμετοχική επιμέλεια, η σύμπραξη Androidus – Αργαστήρι δημιουργεί κυρίως πολιτιστικά ψηφιακά προϊόντα, όπου το τοπικό στοιχείο συναντά τη διεθνή καινοτομία. Ο οργανισμός δεν περιορίζεται στη μουσειακή παρουσίαση της πολιτιστικής κληρονομιάς· αναζητά τις ζωντανές συνδέσεις της με τα σύγχρονα καλλιτεχνικά και πολιτιστικά ερεθίσματα, την εκπαίδευση, τη φαντασία και τη δημιουργικότητα της νέας γενιάς.
Οι ψηφιακές εφαρμογές που αναπτύσσονται δεν αποτελούν απλώς τεχνολογικές καινοτομίες· λειτουργούν ως χώροι διαλόγου, μνήμης και συν-δημιουργίας. Ο ψηφιακός πολιτισμός, για τον οργανισμό, είναι μέσο ώστε να μιλήσουν οι κοινότητες, να συναντηθούν εμπειρίες και να διαμορφωθεί μια σύγχρονη πολιτιστική κατεύθυνση.
Συγκεκριμένα, σχεδιάζονται δράσεις που συνδέουν τη συλλογική μνήμη με σύγχρονες τεχνολογίες, όπως η εικονική και επαυξημένη πραγματικότητα, μέσα από εκθέσεις, διαδραστικά αρχεία, καλλιτεχνικά έργα και εκπαιδευτικά προγράμματα. Η φιλοσοφία που ακολουθείται είναι ότι ο πολιτισμός δεν είναι απλώς κάτι που διατηρείται· είναι κάτι που συνεχώς αναδιαμορφώνεται, ενεργοποιείται και αντηχεί.
Με αφετηρία τον Ψηλορείτη ως πολιτισμικό κόμβο και πεδίο έμπνευσης, ο οργανισμός λειτουργεί ως εργαστήριο ψηφιακού πολιτισμού και καινοτομίας, βασισμένο σε αρχές κοινοτικής επιμέλειας, συμμετοχικής αφήγησης και ανοικτής πρόσβασης.
Επόμενα βήματα – Στόχοι – Επιδιώξεις
Ο Πολιτιστικός Οργανισμός Androidus – Αργαστήρι θέτει ως στόχο τον σχεδιασμό και τη δημιουργία πολιτιστικών περιβαλλόντων όπου:
- η παράδοση και η πολιτιστική κληρονομιά μετατρέπονται σε βιωματική εμπειρία,
- το αρχείο γίνεται συμμετοχικός τόπος μνήμης και δημιουργίας,
- η τεχνολογία λειτουργεί ως γέφυρα που ενώνει κοινότητες, ανθρώπους, χρόνους και κόσμους.
Στρατηγική επιδίωξη αποτελεί η διαμόρφωση ενός οικοσυστήματος τεχνοπολιτισμού, δηλαδή η απαρχή μιας πολιτισμικής βιομηχανίας νέων θέσεων εργασίας, ικανής να ανθίσει μέσα στην πολυπλοκότητα και τη σύνθεση της εποχής. Στόχος είναι η ανάδειξη μιας νέας γενιάς δημιουργών, ενεργών και αφοσιωμένων στην υπηρεσία των τόπων και της χώρας.
Σε έναν κόσμο που αλλάζει, το πολιτιστικό και πνευματικό κεφάλαιο μπορεί να αποτελέσει μοχλό αναστοχασμού, αναστροφής και ενεργοποίησης. Να αντλεί από τις ρίζες, να μετασχηματίζει τον κορμό και να εμπνέει τους βλαστούς της αυριανής Κρήτης.
